Bylica (Artemisia) to roślina z rodziny astrowatych, która liczy aż 300 gatunków. Jednym z nich jest bylica roczna (Artemisia Annua), która słynie ze swoich właściwości leczniczych. Czym wyróżnia się ta odmiana? Jak wygląda?
Rodzina bylic Artemisia
Rośliny z rodzaju bylic otrzymały swoją łacinką nazwę Artemisia na cześć historycznej postaci – Artemizji. Kobieta była najprawdopodobniej żoną króla Karii Mauzolosa, który panował w połowie IV w. p.n.e., i z sukcesami trudniła się medycyną i botaniką. Co ciekawe, bylica została uznana za roślinę narodową stanu Nevada w USA.
Bylice to rośliny aromatyczne, które rosną głównie na obszarach suchych klimatu umiarkowanego Ameryki Północnej, Europy i Azji. Niektóre odmiany rośliny dominują na stepach i półpustyniach, w efekcie tworząc tzw. pustynie bylicowe. Pomimo że bylice są kuzynami astrów, łączy ich jedynie typ kwiatostanu – koszyczek. Z wyglądu bowiem rośliny nie są do siebie podobne. Co ważne, bylice uważa się za silnie działające, naturalne leki. Stosuje się je także jako przyprawy. Wśród najpopularniejszych odmian rośliny wymienić można:
Bylica roczna (Artemisia annua L.) Morfologia
- bylicę estragon,
- bylicę piołun,
- bylicę pospolitą,
- bylicę polną,
- bylicę boże drzewko,
- bylicę cytwarową.
Bylice nie tworzą jednorodnej grupy. To zarówno rośliny roczne, jak i byliny, półkrzewy oraz krzewinki szpalerowe. Niektóre odmiany są wiecznie zielone, inne co pewien czas zrzucają liście. Wiele gatunków to po prostu chwasty, które rosną na nieużytkach. Część jednak wykazuje działanie lecznicze. Spośród tych gatunków na szczególne wyróżnienie zasługuje także bylica roczna (Artemisia Annua), która maa właściwości przeciwmalaryczne. Czym dokładnie jest ta roślina? Jak wygląda?
Rewolucyjne odkrycie chińskich badaczy
Bylica roczna (Artemisia Annua) jest wykorzystywana w Tradycyjnej Chińskiej Medycynie od ponad 2000 lat. Pierwsze wzmianki o roślinie pojawiły się w dokumencie odnalezionym w chińskim grobowcu datowanym na 168 r. p.n.e. Natomiast pierwsze zapiski dotyczące stosowania bylicy rocznej przeciwko „gorącej i zimnej gorączce” (czyli malarii) pochodzą z 341 r. n. e.
Pomimo wielowiekowej tradycji stosowania w ziołolecznictwie, dopiero w latach 60. XX wieku bylica roczna stała się obiektem szerszego zainteresowania naukowców. Wtedy to właśnie zaczęto poszukiwania skutecznego leku przeciwko malarii. Zespół chińskich badaczy, którymi kierowała Tu Youyou, przebadał setki ziół, które wykorzystywano w tradycyjnym chińskim ziołolecznictwie, aż w końcu odkryto przeciwmalaryczne właściwości bylicy rocznej.
Za sprawą nowoczesnych metod ekstrakcji zespół wyizolował związki aktywne rośliny – seskiterpenoid artemizyninę i jego pochodne (artesunat, artemer). Następnie zaczęto z nich syntetyzować leki przeciwko malarii. To, jak istotne było to odkrycie, podkreśla fakt uhonorowania badań chińskich ekspertów pod kierownictwem Tu Youyou nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny (2015 r.).
Bylica roczna – występowanie
Bylica roczna, jak sama nazwa wskazuje, jest roślinną jednoroczną. Jej naturalny obszar występowania obejmuję zachodnią Azję i południowo-wschodnią Europę, jednak z czasem zadomowiła się także na innych kontynentach. Pod koniec XIX wieku wraz z dostawami bawełny, wełny i zboża została najprawdopodobniej przypadkowo się w Europie Zachodniej i Południowej, skąd rozprzestrzeniła się dalej: do południowej Rosji, Iranu, Afganistanu, Indii, Kanady oraz USA. Współcześnie można ją spotkać nawet w Argentynie i Nowej Zelandii.
W Polsce bylica roczna występuje dosyć rzadko – głównie na południu kraju, Górnym Śląsku i Lubelszczyźnie. Pierwsze wzmianki o jej występowaniu na terenie Polski, a dokładnie Wielkopolski, pochodzą z 1871 roku. Naturalnie roślina rośnie najczęściej na poboczach dróg, rumowiskach, terenach kolejowych i nieużytkach. Bywa również uprawiana, także w Polsce.
Preferowane warunki klimatyczne i glebowe bylicy rocznej
Bylica roczna lubi miejsca ciepłe i nasłonecznione. Jej optymalna temperatura wzrostu mieści się w zakresie 20-25o Celsjusza. Sadzonkom rośliny nie służy ani susza, ani zalewanie. Wraz z upływem czasu bylica annua nabiera jednak odporność i dorosłym osobnikom trudne warunki zdają się nie przeszkadzać.
Oprócz umiarkowanego klimatu roślina preferuje lekkie gleby, które wykazują dobre właściwości drenażowe. Niemniej bylica roczna jest w stanie przystosować się do innych warunków glebowych.
Charakterystyka rośliny
Bylica roczna ma charakterystyczne, postrzępione, naprzemianległe liście, które wydzielają aromatyczny, słodkawy zapach. W smaku jest natomiast gorzka. Łodyga rośliny jest prosta i może dorastać do dwóch (wyjątkowo trzech) metrów wysokości. Wraz z upływem czasu łodyga zmienia swoją barwę z zielonej na brązowo-fioletową.
Bylica roczna kwitnie od czerwca do lipca. Ma drobne, zwisające koszyczki kwiatowe, których liczne odgałęzienia zebrane są w groniaste kwiatostany. W odróżnieniu od liści rośliny kwiaty są bezwonne. Mają jednak atrakcyjny, zielono-żółtawy kolor. Zapylają je błonkówki – rząd owadów obejmujący m.in. pszczoły, osy i mrówki. Nasiona zaś rozsiewa wiatr. Okres wegetacji gatunku annua wynosi od 190 do 240 dni i jest uzależniony od klimatu i wysokości n.p.m., na której rośnie.
Na plantacjach bylicy rocznej zbiór odbywa się na początku kwitnienia (w stanie pąkowania). Wówczas bowiem zawartość artemizyniny w roślinie jest najwyższa. Roślinę zbiera się w całości i kroi na gałęzie, które następnie są suszone w piecu lub na słońcu. Co ważne, temperatura suszenia, jak i temperatura późniejszego transportu, nie może przekroczyć 40o Celsjusza. W przeciwnym wypadku zawarta w roślinie artemizynina się ulotni.
Bylica roczna to roślina, która dzięki zawartości artemizyniny wykazuje właściwości przeciwmalaryczne. Wspomaga również regenerację skóry oraz działa przeciwgrzybiczo. Na tym jednak jej dobroczynne działanie się nie kończy. Nic więc dziwnego, że jej popularność rośnie z roku na rok, a produkty na jej bazie cieszą się coraz większym uznaniem wśród osób dbających o zdrowie.
